AXBOROT TEXNOLOGIYALARI JAMIYAT TARAQQIYOTINING MUSTAHKAM POYDEVORI
Bugun mamlakatimizda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini davlat boshqaruvi, iqtisodiyot tarmoqlari, ijtimoiy soha va kundalik hayotda izchil joriy etish bo’yicha keng ko’lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Mamlakatimizda raqamli iqtisodiyotni faol rivojlantirish, barcha tarmoqlar va sohalarda, eng avvalo, davlat boshqaruvi, ta’lim, sog’liqni saqlash va qishloq xo’jaligida zamonaviy axborot-kommunikastiya texnologiyalarini keng joriy etish bo’yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Xususan, elektron hukumat tizimini takomillashtirish, dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalarining mahalliy bozorini yanada rivojlantirish, respublikaning barcha hududlarida IT-parklarni tashkil etish, shuningdek, sohani malakali kadrlar bilan ta’minlashni ko’zda tutuvchi ustuvor loyihalarni amalga oshirish boshlangan.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy va oʻrta maxsus taʼlim tizimiga boshqaruvning yangi tamoyillarini joriy etish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi 2019-yil 11-iyuldagi PQ-4391-son qaroriga muvofiq bir necha oliy oʻquv yurtlariga sinov-tajriba tariqasida moliyaviy mustaqillik berildi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2021- yil 24-dekabrdagi “Davlat oliy ta’lim muassasalarining akademik va tashkiliy – boshqaruv mustaqilligini ta’minlash bo’yicha qo’shimcha chora-tadbirlar tog’risida”gi 60-sonli hamda “Davlat oliy taʼlim muassasalariga moliyaviy mustaqillik berish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi 61-sonli qarori qabul qilinib, oliy taʼlim muassasalariga moliyaviy mustaqillik berish orqali ularni rivojlantirish va samarali boshqarish uchun dolzarb vazifalar qoʻyilib, tizimda berilayotgan keng ko’lamli imkoniyatlar eshigini ochdi. Buxoro davlat universiteti ham moliyaviy mustaqillik berilgan oliy ta’lim muassasalari qatorida bo’lib, bu oliygoh uchun berilgan katta imkoniyatlar eshigini ochdi. Oliy taʼlim muassasalarining moliyaviy mustaqilligini kengaytirish esa ta’lim dargohida taʼlim jarayonini jahonning ilgʻor oliy taʼlim standartlariga muvofiqlashtirish, o‘quv rejalari, o‘quv dasturlari, malaka talablarini kasbiy standartlar asosida tasdiqlash, ta’lim tilini hamda ta’lim yo‘nalishlari va mutaxassisliklari xususiyatlarini inobatga olgan holda ta’lim olish shakli, o‘zaro kelishuvlar asosida xorijiy oliy ta’lim muassasalari bilan akademik mobillikni amalga oshirish, akademik almashinuv hamda qo’shma ta’lim dasturlarini yo’lga qo’yish borasida qoʻyilgan katta qadam bo’ldi.
Oliy ta'lim muassasasalariga moliyaviy va akademik mustaqillik berilishi, axborot texnologiyalar sohasidagi tub o'zgarishlarni kuchaytirgan. Universitetda IT sohasining rivojlanishi, ta'lim va boshqaruv tizimlarining elektron formatga o'tkazilishi, talabalarga zamonaviy standartlarga mos jihozlangan keng imkoniyatli laboratoriya va o'quv xonalarni tashkil etish bo'yicha katta ishlar amalga oshirildi. Ta'lim tizimining elektron formatga o'tkazilishi uchun UNIWORK tizimi tadbiq qilib kelinmoqda. Shu bilan birga ta'lim va boshqaruv tizimlaridagi barcha ma'lumotlar elektron tizimda jamlanadi, elektron hujjat almashuvi va masofaviy ta'lim tashkil etish ham amalga oshribi kelinmoqda.
Axborot texnologiyalari sohasida malakali kadrlar tayyorlash muhim ahamiyatga ega. «Raqamli O’zbekiston—2030» strategiyasi raqamli texnologiyalarni jamiyatning har bir sohasiga keng joriy etish, iqtisodiy rivojlanish, madaniyat va bilim sifatini oshirish, va shuningdek, aholining hayot sifatini yaxshilash maqsadida yaratilgan. Bu strategiyaning muvaffaqiyatli amalga oshirilishi uchun malakali IT mutaxassislarini tayyorlash zorurati bor.
Axborot texnologiyalari fakultetida ham bu yo'nalishda katta ishlar bajarilmoqda. IT sohasini ishlab chiqarishning har bir tarmog'iga joriy etish, yangi texnologiyalar va innovatsiyalar yaratish maqsadida fakultetda o'quv jarayoni va ilmiy izlanishlar bir-biriga integratsiya qilinmoqda. Bu integratsiyaning natijasida professor-o'qituvchilar va talabalar ilmiy ishlar natijalaridan samarali foydalanish imkoniyatiga ega bo'lmoqdalar. Fakultetning amaliyot va ilmiy faoliyatini yanada yaxshilash maqsadida zamonaviy laboratoriya va o'quv xonalari tashkil etilgan. Bu esa ta'lim sifatini oshirish va talabalarni amaliyotga tayyorlashda katta yordam bera oladi.
Axborot texnologiyalari sohasi zamonaviy dunyoda muhim o'rin egallab kelmoqda, va bu soha bo'ylab yuqori malakali mutaxassislar talab qilinadi. Talabalar va professor-o'qituvchilar orasidagi hamkorlik yordamida ilmiy-tadqiqot va innovatsion ishlar amalga oshirilmoqda. Bunday hamkorlik yordamida talabalar ilmiy tadqiqotlarni olib borish, yangi texnologik yechimlar yaratish va ularni amaliyotga tatbiq etishga qiziqishini oshirish imkoniyatiga ega. O'tgan o’quv yilida 5 ta startap loyihasi ishga tushirilgan, ularning 3 tasi moliyalashtirilgan va qolgan ikkita loyihalar moliyalashtirilish jarayonida.
Axborot texnologiyalari sohasidagi malakali mutaxassislarga talabining o'sishi bilan oliy o'quv yurtlari kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash tizimini samaradorligini oshirish uchun yangi yo'llar izlanmoqda. Davlat organlari va tarmoq tashkilotlarining IT-mutaxassislar talabini qondirish uchun buni takomillashtirish va yaxshilash zarur. Bu, O'zbekiston iqtisodiyotining har bir tarmog'ida axborot texnologiyalarining keng joriy etilishiga, va mamlakat iqtisodiyotining innovatsiya va texnologik yechimlarga asoslangan rivojlanishiga katta hissa qo'shadi.
Shu jihatdan Axborot texologiyalari fakulteti professor-o’qituvchilari ilmiy tadqiqot ishlarini mehnat bozorida malakali kadrlar etishmovchiligi axborot texnologiyalari sohasidagi o’quv dasturlari va uslublarini takomillashtirish, ta’lim muassasalarining IT-kompaniyalar bilan o’zaro hamkorligini kuchaytirishni taqozo etuvchi ilmiy hamkorlik bo’yicha shartnomalar asosida ishlarni amalga oshirib kelmoqda.
IT sohasini rivojlantirish, axborot texnologiyalari sohasida tijoratlashtirish salohiyati baland bo’lgan yuqori texnologik mahsulotlar yaratilishiga yo’naltirilgan ilmiy-tadqiqot ishlanmalari ishlab chiqilishini rivojlantirish borasidagi islohotlar doirasidagi ilmiy izlanishlar bugungi kunda fakultetning ilmiy tadqiqot ishlari natijalarida namoyon bo’lmoqda. Moliyaviy mustaqillik natijasida doktoranturada to‘lov-kontrakt asosida o‘qish qiymatini belgilash, budjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan grant ajratish orqali doktoranturaga tanlov asosida kvotaga qo‘shimcha ravishda qabul qilish mustaqilligining berilgani, kafedralar kesimida qaysi ixtisosliklar bo‘yicha ilmiy darajali kadrlarga talabning oshishini oldindan rejalashtirish asosida kvotalarni shakllantirish imkoniyatini yaratadi. Ilmiy salohiyatni oshirish, ilmiy ishlarning ishlab chiqarish bilan integratsiyasini ta’minlash maqsadida tayyorlanayotgan ilmiy ishlar jamiyat taraqiyotiga, iqtisodiyotda raqamli texnologiyalarni joriy etishga qaratilgan. Ilmiy izlanishlarning Respublikada ishlab chiqarishni avtomatlashtirish va robototexnikani rivojlantirish, xususan meditsina sohasida raqamlashtirilgan tizimlarni tashkil etish, ta’lim sohasini elektronlashtirish kabi mavzularida olib borilishi kelajakda jamiyat taraqqiyotiga o’z hissasini qo’shadi.
Xulosa qilib aytganda IT sohasida universitet miqiyosida amalga oshirilayotgan islohotlarning zamirida jamiyat taraqqiyotini rivojlantirishga hissa qo’shadigan malakali va raqobatbardosh kadrlarni etkazib berishdan iborat. Bu islohotlar quyidagi muhim maqsadlarni o'z ichiga olgan:
Malakali IT mutaxassislarini tayyorlash: IT sohasi jamiyat taraqqiyotining muhim qismlaridan biri bo'lib, bu sohada qiziqish oshirish va yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash jihatidan respublikamizda Buxoro davlat universitetining katta roli mavjud. Universitetda IT sohasidagi o'quv jarayoni ilmiy tadqiqotlar va amaliy ishlar bilan integratsiyalashgan holda ta'lim berib kelinmoqda.
Oliy ta'lim tizimini xalqaro darajaga ko'tarish: Buxoro davlat universiteti IT sohasida ham kadrlarni tayyorlashda xalqaro hamkorlik qilinmoqda. Bu yo'nalishda asosan xorijiy universitetlar bilan akademik almashinuv va qo'shma ta'lim dasturlarida o'qitish orqali amalga oshirilmoqda.
Ishlab chiqarish tizimini takomillashtirish: Buxoro davlat universiteti viloyat va respublikadagi ishlab chiqarish tizimini rivojlantirish va mamlakat iqtisodiyotiga yangi imkoniyatlar yaratishda hissa qo'shib kelmoqda.
H.I.Eshankulov,
Buxoro davlat universiteti
axborot texnologiyalari fakulteti dekani